Profilaktyka raka prostaty – jak badania genetyczne mogą pomóc w ochronie zdrowia?

Rak prostaty to jeden z najczęściej diagnozowanych nowotworów u mężczyzn na całym świecie, jednak dzięki postępowi medycyny możemy skutecznie zapobiegać zachorowaniom lub wcześnie wykrywać zmiany nowotworowe. Kluczowym narzędziem w tej walce są badania genetyczne, które pozwalają określić indywidualne ryzyko zachorowania na raka prostaty. Szczególnie istotne są mutacje w genach takich jak BRCA1, BRCA2, CHEK2, PALB2 i NBN.
Te badania, powszechnie znane w profilaktyce raka piersi i jajnika u kobiet, są też narzędziem w ochronie zdrowia mężczyzn.

Dlaczego badania genetyczne są ważne w profilaktyce raka prostaty?

Nowotwory mogą rozwijać się na skutek działania wielu czynników, takich jak styl życia, środowisko czy predyspozycje genetyczne. To właśnie te ostatnie mają często decydujące znaczenie w przypadku raka prostaty.
Podczas Różowego Października, Miesiąca Świadomości Raka Piersi, szczególnie powszechnie wykonuje się u kobiet badanie profilaktyczne panelu BRCA. Analiza tego samego genu, BRCA1/BRCA2, u mężczyzn pozwala wykryć ryzyko zachorowania na raka prostaty i powinna stać się równie powszechnym badaniem prewencyjnym. Panowie z mutacją w genie BRCA2 mają nawet 5-krotnie wyższe ryzyko raka prostaty w porównaniu do populacji ogólnej. Szacuje się, że w Polsce 3/4 mężczyzn rozpoczyna leczenie w zaawansowanym stopniu choroby, a wczesne wykrycie, możliwe dzięki badaniom genetycznym, wpływa na wyniki leczenia.

Dla kogo są przeznaczone badania genetyczne?

Badania genetyczne są szczególnie polecane dla mężczyzn, którzy:

1. Mają w rodzinie przypadki nowotworów – jeżeli w bliskiej rodzinie (ojciec, dziadek, brat) występowały przypadki raka prostaty ryzyko dziedzicznej predyspozycji jest większe
2. Posiadają informację, że mogą być nosicielami mutacji w genach BRCA1, BRCA2, CHEK2, PALB2 lub NBN – informacja o mutacji może pochodzić z wcześniejszych badań rodzinnych
3. Rozważają profilaktyczne działania zdrowotne – wyniki badania genetycznego mogą pomóc w opracowaniu indywidualnego planu badań kontrolnych i działań prewencyjnych.

Jakie geny mają znaczenie w kontekście raka prostaty?

BRCA1 i BRCA2
Te geny odpowiadają za naprawę uszkodzeń DNA w komórkach. Mutacje w tych genach mogą prowadzić do niekontrolowanego podziału komórek i rozwoju nowotworu. W przypadku raka prostaty mutacje w BRCA2 są szczególnie niebezpieczne – ryzyko zachorowania wzrasta kilkukrotnie.

CHEK2
Mutacje w genie CHEK2 są stosunkowo częste w populacji europejskiej. Gen ten reguluje cykl komórkowy i naprawę DNA. Uszkodzenia w tym genie mogą sprzyjać powstawaniu nowotworów, w tym raka prostaty.

PALB2
Gen PALB2 współpracuje z BRCA2 w procesie naprawy DNA. Mutacje w tym genie zwiększają ryzyko różnych nowotworów, w tym prostaty. Nosiciele mutacji w PALB2 często wykazują wyższą agresywność raka prostaty, co czyni badanie tego genu szczególnie istotnym.

NBN
Gen NBN bierze udział w naprawie podwójnych pęknięć nici DNA. Mutacje w tym genie wiążą się z wyższym ryzykiem zachorowania na różne nowotwory, w tym prostaty.

Jak wygląda badanie genetyczne?

Badanie genetyczne jest szybkie, bezbolesne i niezwykle precyzyjne. W większości przypadków wystarczy próbka krwi lub śliny, z której izoluje się DNA. Następnie w laboratorium analizuje się geny pod kątem obecności mutacji związanych z rakiem prostaty.

Cały proces, od pobrania próbki po otrzymanie wyników, zajmuje zwykle kilka tygodni. Po uzyskaniu wyniku warto skonsultować się z genetykiem lub lekarzem specjalistą, który pomoże zinterpretować wyniki i zaplanować dalsze działania.

Co ważne, pełen pakiet badań powyższych genów można wykonać metodą wysyłkową. Zestaw do pobrania wymazu można zamówić bezpośrednio do domu.

Co daje znajomość własnych predyspozycji genetycznych?

Znajomość własnego profilu genetycznego pozwala na:

1. Wczesne wykrycie nowotworu – osoby z grupy ryzyka mogą regularnie poddawać się badaniom kontrolnym, takim jak PSA (marker nowotworowy prostaty) czy rezonans magnetyczny.
2. Dostosowanie stylu życia – świadomość ryzyka może skłonić do wprowadzenia zdrowych nawyków, takich jak zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna czy unikanie czynników ryzyka (np. palenia papierosów).
3. Podejmowanie profilaktycznych działań medycznych – w niektórych przypadkach lekarz może zalecić dodatkowe środki ochronne, takie jak leczenie hormonalne czy profilaktyczna prostatektomia.

Movember – miesiąc świadomości męskich problemów zdrowotnych

Rak prostaty to poważne zagrożenie, ale dzięki postępowi w diagnostyce genetycznej możemy skutecznie zmniejszać ryzyko zachorowania. Badania genetyczne w kierunku mutacji w genach BRCA1, BRCA2, CHEK2, PALB2 i NBN pozwalają nie tylko na wczesne wykrycie choroby, ale także na świadome podejmowanie decyzji zdrowotnych.

W ramach akcji Movember, w listopadzie, miesiącu świadomości męskich problemów zdrowotnych, zachęcamy mężczyzn do wykonywania częstszych badań profilaktycznych, w tym badań genetycznych, które mają kluczowe znaczenie w profilaktyce nowotworów.