Profilaktyka genetyczna raka piersi – co warto wiedzieć?

Rak piersi to nowotwór złośliwy, który powstaje z komórek gruczołu piersiowego. Jest to najczęstszy nowotwór złośliwy u kobiet – stanowi blisko 25% wszystkich chorób nowotworowych wśród kobiet i odpowiada za ok. 14% zgonów z tego powodu. Rocznie na świecie rozpoznaje się około półtora miliona raków piersi u kobiet. Nowotwór może rozwijać się miejscowo, a w bardziej zaawansowanych stadiach dawać przerzuty do węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych. Rak piersi dotyczy również mężczyzn, jednak rozwija się niezwykle rzadko i stanowi ok. 1% wszystkich nowotworów rozpoznawanych u mężczyzn. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, a zdecydowana większość zachorowań dotyczy kobiet po 50 roku życia.

Objawy kliniczne raka piersi zależą od stadium zaawansowania choroby. Początkowo rak piersi przebiega bezobjawowo. Pierwszym symptomem zwykle jest niebolesny guz, wyczuwalny dotykowo przez pacjenta. Do innych, często występujących objawów zalicza się m.in. asymetrię piersi, owrzodzenie lub wciągnięcie brodawki sutkowej, dodatkowe guzki w okolicy brodawki, objawy bólowe, a także pogrubiona skóra piersi o wyglądzie tzw. skórki pomarańczy Rozwijający się guz często powoduje powiększenie pachowych węzłów chłonnych po stronie zajętej piersi.

Rozpowszechnieniu badań obrazowych piersi w ciągu ostatnich lat spowodowało, że raki piersi są często wykrywane już w początkowym, bezobjawowym stadium. Niewielki odsetek raków wykrywa się w późnym, przerzutowym stadium. Najczęściej występują przerzuty do płuc, kości, mózgu i wątroby.

W diagnostyce raka piersi przeprowadza się szereg badań obrazowych takich jak: RTG i tomografia komputerowa klatki piersiowej, mammografia, rezonans magnetyczny (MR), ultrasonografia (USG) piersi i węzłów chłonnych, czy pozytonową tomografię emisyjną (PET). Całkowitą pewność co do rozpoznania dają badania histopatologiczne, które umożliwiają wykrycie komórek nowotworowych w tkance pobranej podczas biopsji guza. Nieodłącznym elementem diagnostyki i monitorowania przebiegu choroby są badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, badania biochemiczne, oznaczanie hormonów płciowych oraz tzw. markerów nowotworowych. Do badań dodatkowych należą także badania ginekologiczne.

Niewielki odsetek raków piersi ma charakter dziedziczny i jest warunkowana przez wrodzone uszkodzenia (mutacje) określonych genów, a szczególnie genów BRCA1 oraz BRCA2.

W rozwój nowotworu zaangażowane są także inne geny, takie jak: PALB2, CHEK2, STK11, TP53, PTEN, NBN i wiele innych. Wszystkie geny zaangażowane w rozwój nowotworu nie zostały jeszcze zidentyfikowane. Stosowane obecnie testy genetyczne na raka piersi pozwalają z dużym prawdopodobieństwem określić wrodzone ryzyko zachorowania, co umożliwia wczesne rozpoczęcie profilaktyki.

Badania genetyczne w kierunku raka piersi obejmują analizę występowania mutacji w obrębie genów wysokiego ryzyka raka piersi. Życiowe ryzyko zachorowania na raka piersi wśród kobiet z mutacją genów BRCA1 i BRCA2 sięga 80%. W połączeniu z wywiadem rodzinnym stanowią wysoką wartość prognostyczną ponieważ wrodzone ryzyko zachorowania na raka piersi zależy od liczby chorych krewnych pierwszego stopnia (matka, siostra, córka). Wczesne wykrycie choroby daje duże szanse na całkowite wyleczenie. Pacjenci, którzy mają w rodzinie bliskich krewnych, u których stwierdzono występowanie raka piersi powinni skorzystać z konsultacji lekarskiej w poradni genetycznej. Diagnostyka genetyczna chorób nowotworowych, w tym raka piersi jest objęta refundacją Narodowego Funduszu Zdrowia. Lekarz Specjalista Genetyki Klinicznej na podstawie zebranego wywiadu oraz danych klinicznych zleca wymagane testy genetyczne. Pacjenci, którzy chcą skorzystać z oferty badań genetycznych powinni skontaktować się z lekarzem POZ celem skierowania do poradni specjalistycznej. Wszelkich niezbędnych informacji można zasięgnąć w Laboratorium Badań Genetycznych oraz poradni genetycznej.

Wzrost świadomości wśród pacjentów spowodował, że coraz więcej osób decyduje się na wykonanie badań genetycznych. Ocena ryzyka zachorowania u członków rodziny określana m.in. na podstawie uzyskanych wyników badań przyczynia się do wzrostu wykrywalności raka piersi, a także zwiększa efektywność terapii wśród pacjentów, u których wykryto patogenne mutacje genów wysokiego ryzyka.

U większości pacjentów chorych na raka piersi stosuje się tzw. leczenie skojarzone, które obejmuje metody chirurgiczne oraz radioterapię, a także metody ogólnoustrojowe, takie jak chemioterapia, terapia ukierunkowana molekularnie i hormonoterapia. Wybór terapii zależy od wielu czynników, takich jak stopień zawansowania klinicznego oraz złośliwości histologicznej nowotworu. Na dobór terapii mają również wpływ wiek pacjenta, obciążenie genetyczne oraz stan hormonalny. Podstawową metodą leczenia raka piersi jest chirurgiczna resekcja guza, która obejmuje zabiegi w obrębie piersi oraz regionalnych węzłów chłonnych. U niektórych pacjentów konieczna jest radykalna amputacja piersi (mastektomia). U pacjentek, u których nie ma przeciwskazań możliwe jest także przeprowadzenie zabiegu operacyjnego oszczędzającego pierś. Jako stały element leczenia oszczędzającego pierś stosuje się również radioterapię. W zakresie leczenia systemowego stosuje się najczęściej chemioterapię i hormonoterapię. Skuteczność hormonoterapii podnoszą terapie ukierunkowane molekularnie, które mają zastosowanie również w zaawansowanych stadiach choroby. Wśród nosicielek mutacji genów BRCA możliwe jest zastosowanie terapii ukierunkowanej molekularnie z wykorzystaniem tzw. inhibitorów PARP (PARPi). Są to związki z grupy celowanych leków przeciwnowotworowych, które osłabiają zdolność komórek guza do naprawy własnego DNA w sytuacji, gdy pacjent obciążony jest mutacjami genów BRCA. Inhibitory PARP pośrednio doprowadzają do śmierci komórek nowotworowych hamując w ten sposób wzrost guza, dlatego ich zastosowanie poprawia efekty leczenia i wydłuża czas przeżycia pacjenta.