Czym jest MELAS ?

Zespół MELAS to rzadka, dziedziczna choroba uwarunkowana genetycznie, obejmująca ośrodkowy układ nerwowy i mięśnie, której przyczynami są mutacje w następujących genach: MTT1, MTTQ, MTTH, MTTK, MTTS1. Mutacja w DNA mitochondrialnym powoduje choroby, które obejmują układy narządów o wysokim zapotrzebowaniu energetycznym.
Dziedziczenie takiej mutacji odbywa się w linii żeńskiej, ale chorują obie płcie. Najczęściej spotykaną, odpowiadającą za około 90% przypadków mutacją punktową jest ta w genie MTT1, która powoduje upośledzenie funkcji mitochondriów. Dochodzi wtedy do braku lub niedoboru białek potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania łańcucha oddechowego w komórkach, co skutkuje powstaniem niewystarczającej ilości energii. W wyniku tego komórki mające mutację mitochondrialnego DNA, gorzej funkcjonują a następnie obumierają.

Diagnostyka choroby MELAS
Diagnostyka choroby MELAS opiera się na badaniach mających na celu wykluczenie innych schorzeń oraz ocenie rozwoju pacjenta w dzieciństwie, analizie nietolerancji wysiłku oraz doprowadzenie do ostatecznej diagnozy, którą można uzyskać za pomocą badań genetycznych. Badania te wykonane są metodą sekwencjonowania, które polega na określeniu nosicielstwa mutacji. Materiałem do badań jest krew lub wymaz z policzka.
Wykonanie badań genetycznych pozwala uniknąć wykonania innych bolesnych badań np. biopsji mięśnia, jest jednak bardzo kosztowne. W weryfikacji przyczyn objawów wykorzystywane są m.in. badania biochemiczne krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego, tomografia głowy, rezonans magnetyczny mózgowia, badanie dna oka, badanie EMG – elektromiografia, biopsja mięśni, punkcja lędźwiowa czyli badanie płynu mózgowo- rdzeniowego, a w przypadku śmierci sekcja mózgu. Badania powinny być wykonywane szczególnie u osób młodych, u których z nieznanego powodu wystąpił udar mózgu. Podwyższone stężenie kwasu mlekowego we krwi oraz w płynie mózgowo-rdzeniowym może wskazywać na zespół MELAS. Ostateczne rozpoznanie rzadko stawiane jest za życia, szacuje się, że liczba zdiagnozowanych przypadków jest znacznie mniejsza niż rzeczywista liczba chorych.

Objawy choroby MELAS

Objawy choroby mogą pojawić się w różnym wieku i są bardzo indywidualne a na wczesnym etapie choroby mogą zostać niezauważone przez pacjenta. Pogłębiają się w miarę wzrostu zaawansowania choroby. Charakterystycznymi objawami zespołu MELAS są:

• niedowidzenie połowicze lub ślepota korowa
• epizody przypominające udar występujące przed 40 rokiem życia, na ogół niesymetryczne, widoczne w badaniach obrazowych, uszkodzenie mózgu, występujące wraz z napadami padaczkowymi oraz pogłębiającym się otępieniem,
• kwasica mleczanowa i związane z nią objawy: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, duszność, obniżenie temperatury ciała, majaczenie, śpiączka, uszkodzenie mięśni, miopatia mitochondrialna objawiająca się osłabieniem mięśni, powtarzające się bóle głowy, przypominające migrenę.

Czasami dochodzi do zaostrzeń objawów w sytuacjach znacznego stresu dla organizmu m.in w przypadku pojawienia się infekcji z wysoką gorączką lub w trakcie operacji chirurgicznych. Innymi niespecyficznymi objawami, które mogą wystąpić są: niedoczynność przytarczyc, cukrzyca, uszkodzenie nerek, głuchota, niski wzrost, zaparcia oraz uszkodzenie mięśnia sercowego. U dzieci z zespołem MELAS pierwsze objawy pojawiają się dopiero pomiędzy 2 a 10 rokiem życia. Mogą wystąpić migrenowe bóle głowy, anoreksja, zaburzenia wzrostu, postępująca głuchota, napady wymiotów i drgawek. Cechą charakterystyczną, która uwidacznia się podczas diagnostyki histopatologicznej i barwienia pobranej tkanki jest nienaturalne nagromadzenie mitochondriów we włóknach mięśniowych. Wadliwe mitochondria dzielą się, próbując zrekompensować słabą produkcję energii i wydają się jaskrawoczerwone w porównaniu z wybarwionymi w preparacie niebieskimi włóknami mięśniowymi. Obraz taki daje wrażenie postrzępionych czerwonych włókien mięśniowych. Zaburzenia pracy mięśni zaczynają się problemami z wysiłkiem oraz osłabieniem mięśni tułowia i górnej części kończyn. Z wiekiem coraz częściej pojawiają się napady objawów neurologicznych.

Leczenie choroby MELAS

Obecnie nie jest znany sposób leczenia, dzięki któremu możliwe byłoby zatrzymanie postępów choroby. Leczenie polega na łagodzeniu i niwelowaniu objawów poprzez stosowanie leków przeciwpadaczkowych lub suplementów zawierających koenzym Q10, L-karnitynę, L- argininę. Podawanie argininy może wspierać funkcjonowanie naczyń krwionośnych i zmniejszać ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Zespół MELAS jest bardzo ciężką, nieuleczalną chorobą prowadzącą do trwałej niepełnosprawności oraz często do przedwczesnej śmierci. Rokowania są różne ze względu zróżnicowane objawy kliniczne i przebieg choroby.